Περί..."τέχνης"

Ο Μαρκούζε έλεγε: "Η τέχνη για να έχει ανατρεπτική δύναμη, πρέπει να έχει στυλ". Αποσπά δηλαδή η τέχνη τα αντικείμενα από την καθημερινή τους μορφή/ουσία και μια υπεραπλουστευμένη πραγματικότητα, και δημιουργεί "φόρμες ασυμβίβαστες". Και όλα τα στοιχεία, ο ήχος, η λέξη, η εικόνα στο κόσμο της τέχνης, είναι νέα στοιχεία, γοητευτικά, καθώς έχει συντριβεί το οικείο πλαίσιο της κατανόσηςη και της "κατανόησης της βεβαιότητας".

Ο πιο θερμοκέφαλος Adorno, έλεγε περί τέχνης και κοινού: "Η τέχνη χάνει τη σημασία της, όταν προσπαθεί να διαβιβάσει μηνύματα ή διδάγματα σε ένα κοινό, δηλαδή κάθε φορά που ο καλλιτέχνης εστιάζει στο περιεχόμενο του έργου του χάνει μέρος της δυνατότητας να εκφραστεί". Αποστασιοποίηση απ τη μάζα του καλλιτέχνη λοιπόν και σκατά στη στρατευμένη τέχνη.

Παλιότερα, το να διαβάζω τέτοια, ήταν υπέρμετρη απόλαυση. Ξέρετε, μέσα στην ξιπασιά και την ανεμελιά των χρόνων Γυμνασίου-Λυκείου, που "όλα πανε καλά!!!!" και τέτοιες μαλακίες, ΑΝ ήσουνα απο χωριό, και ΑΝ ήθελες να "ξεχωρίσεις από τους άλλους συνομήλικους", τότε η "τέχνη" (εκτός των άλλων) ήταν το σίγουρο βήμα. Προσέξτε τα δυο "ΑΝ", είναι σημαντικά. Οι πιθανότητες κάτω από τέτοιες συνθήκες, να βρεις κάποιον στο περίγυρό σου, που να σκαμπάζ' από δαύτα, από ζωγράφους, ποιητές, ΜΑΛΑΚΙΕΣ, ήταν 1 στις 1000. Και ένιωθες ότι γαμάς και δέρνεις, διότι παρόλο που ήσουνα το παιδί για καρπαζιές σε όλη τη διάρκεια του σχολείου μέχρι τη 3η Λυκείου (έκανες βλέπεις το αμάρτημα να αφήσεις μακρύ μαλλί από το τέλος σχεδόν του δημοτικού και στις πρώτες τάξεις γυμνασίου, να φοράς τζην μπουφάν και μπλούζες "Iron Maiden", "Death", "Kreator"-ντροπή σου Λάκη), ένιωθες ότι "ΝΑΙ ΡΕ! Σας γαμάω όλους, μου ξυρίζετε πουτσότριχες, σας κλάνω και σας χέζω από απάνω μέχρι χάμου!". Και βέβαια, αυτό ήταν μια τελείως προσωπική ψευδονιρβάνα, καθώς (Α)συνέχιζες να είσαι το παιδί για καρπαζές, (Β) κανένας δε σου δινε σημασία ούτως ή άλλως- ούτε καν οι γυναίκες, άντε εκτός από μία συγκεκριμένη (μανάρα).

Στις αρχές με μέσα Λυκείου, αποφασίζεις ότι δεν έχεις να κάνεις κάτι στη ζωή σου, εκτός από το να ενδώσεις στη "δημιουργικότητά" σου. Έχεις περάσει το στάδιο που λες αφηρημένα, όταν σε ρωτάνε, "Τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις Λιάκο;", "Εεεεε, ξέρω γω, κάτι με υπολογιστές!", καθώς και αρκετά παλιότερα, το "Εεεεε, στο δημόσιο!" και ΑΚΟΜΑ πιο παλιά, "Αστροναύτης! Ή ηθοποιός! Ή ηθοποιός που παίζει τον Αστροναύτη!". Λες, γενικά, "σκιτσογράφος". Φάουλ. Το ξανασκέφτεσαι μόνος: Καλών Τεχνών. Φακ γιέα, μπέημπυ! Καλών-φάκιν-Τεχνών! Επιβλητικότης! Κυρίλα! Μούρη! Και "όλα αυτά που με ενδιαφέρουν" (λες και ξες τι σε ενδιαφέρει). Αποφασίζεις να αφήσεις το σχολείο. Στην αρχή. Μετά, και με (λογικότατο) αρχιδοπρήξιμο των γονιών, πας απλά για να μη κοπείς από απουσίες. Βέβαια αυτή ήταν η ύστερη διαπίστωση. Να σας εξηγήσω: Ξεκίνησα που λέτε μάθημα σχεδίου με κάρβουνο με μια τοπική "καλλιτέχνιδα", ουσιαστικά απόφοιτο Καλών Τεχνών που μας έκανε μάθημα στο Γυμνάσιο. Το πρώτο χρόνο λοιπόν, εγώ γκαβάδι, να μη ξέρω τίποτα, να μη με νοιάζει τίποτα, οι γονείς μου διαπράττουν μια απ τις μεγαλύτερες μαλακίες που έχουν κάνει μέχρι σήμερα (και είναι πολλές που δε γράφονται ίσως- ή ίσως γράφονται και δεν είναι πολλές, αλλά ήταν ΜΑΛΑΚΙΕΣ με όλη τη σημασία της λέξης- γι αυτό και τους γουστάρω σήμερα), και με πείθουν ότι, "Κοίτα, για να περάσεις στη Καλών Τεχνών, πρέπει, ΚΑΙ να γράψεις ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ στις Πανελλήνιες, ΚΑΙ να περάσεις τις εξετάσεις τις αντίστοιχες σχεδίου". Μου κόπηκαν τα πόδια- δε μπορούσα να το κάνω αυτό. Αλήθεια. Δεν είχα πρόγραμμα, δεν ήμουν έξυπνος, δε ξέρω, αλλά ήταν πέρα από τις δυνάμεις μου σαν άνθρωπος. Έπεσα σε κατάθλα σχεδόν, αλλά λέω, "Θα το προσπαθήσω, ω ναι!".


ΦΑΟΥΛ


Στη συνέχεια βέβαια, και επειδή ουδέν κρυπτόν υπό τον Ηλίαν, έμαθα τα πάντα: για να περάσεις στη Καλών Τεχνών, πρέπει να περάσεις απλά τις ειδικές εξετάσεις. Βοηθάει να έχεις απολυτήριο λυκείου γενικώς, αλλά ο βαθμός δε παίζει σημασία. ΚΑΜΙΑ. ΟΥΤΕ οι πανελλήνιες. Εκεί τελικώς, μη σας τα πολυλογώ, αποφάσισα να τα γράψω στ'αρχίδια μου όλα και να επικεντρωθώ στο σχέδιο. Μέχρι τη 3η Λυκείου, είχα γραφτεί σε φροντηστήριου σχεδίου μουράτο και μεγάλο στο Άθενς. Πράγμα που σήμαινε ότι εκτός καλοκαιριών, για ένα μεγάλο διάστημα χειμερινό, έδωσα πούλο στο σχολείο, και ανεβοκατέβαινα στην Αθήνα κάθε-γαμημένη-μέρα, ξυπνώντας χαράματα και γυρίζοντας βράδυ, κάθε-γαμημένη-μέρα. Παράτησα το σχολείο, ζωγράφιζα, σήκωνα βάρη, αυτό ήταν το μόνο πρόγραμμά μου. Και στις πανελλήνιες; Χασκογέλασα όταν η μάνα μου πήγε να μπήξει τα κλάματα, άμαθη χωριάτα καθώς είναι (και γι αυτό σε σημεία αξίζει ρησπέκτ, αλλά για άλλο λόγο), όταν έβγαλα 4000 μόρια περίπου. Χασκογέλασα και σκέφτηκα, θεέ μου, έχω πάρει το δρόμο μου, Καλών Τεχνών, όλη η κούρασή μου θα πληρώσει μετά από κάποια χρόνια που θα'μαι κει μέσα".

Έδωσα μια φορά στη 2α Λυκείου εξετάσεις για τη Καλών Τεχνών Αθήνας, με την ειδική κατηγορία "ταλέντα"- παπάρια ταλέντα, εννοούσαν ότι μπορείς να δώσεις και να περάσεις, ακόμα κι αν δεν έχεις τελειώσει λύκειο ακόμα ή σχολείο, με το να στείλεις έργα σου σε ένα φάκελο και αν εγκριθεί από σχετική επιτροπή (Μουρατίδης, Χρόνης Μπότσογλου, Tyra Banks κλπ) σε δέχονται στη σχολή. Παπάρια πήρα, φυσιολογικότατα, δεν είχα βλέψεις, πόνταρα στην εμπειρία. Στη 3η Λυκείου έδωσα κανονικά και με το νόμο, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Απαίσια εμπειρία η δεύτερη, μέναμε σε ένα μικροσκοπικό σκατούλι-δωμάτιο ξενοδοχείου με γονείς (βλέπετε, δε μου κοψε να πάω με φίλους-γκρουπ μαζί όλοι, αν και νομίζω ότι δίναμε διαφορετικές ημερομηνίες). Τέσπα. Τελειώνω με τις εξετάσεις, μαθαίνω ότι έχει ανοίξει λέει φέτο μια νέα σχολή καλών τεχνών στη Φλώρινα, και κάνουν και αυτοί εξετάσεις. "Φλώρινα; Τι είναι αυτό;" ήταν η αντίδρασή μου τότε.
Να μη πολυλογώ, πήρα πούλο από παντού αλλού και πέρασα Φλώρινα, όπου και είμαι μέχρις σήμερα.

Και κατάλαβα ότι η μόνη αξία από τις Καλών Τεχνών σχολές, είναι να περάσεις για να απομυθοποιήσεις τα πάντα. Τα πάντα. Δίνεις ιδρώτα αρκετά χρόνια και κούραση, περνάς, και σου κόβουν το πουλί με ψαλίδι. Σκέφτεσαι ότι θα συναναστρέφεσαι με "ανθρώπους μορφωμένους και με άποψη για τη τέχνη", και μοιράζεσαι τον ίδιο χώρο με είτε ανούσιες προσωπικότητες παπιέ-μασέ, είτε με γλύφτες, πούστηδες (με τη κακή έννοια), δοσύλογους και μπλαμπλάδες. Οι δε "μορφωμένοι άνθρωποι" είναι στη πραγματικότητα ο χειρότερός σου εφιάλτης, καθώς πρόκειται περί κομπλεξικών, ψευτοκουλτουριαρέων που αν αρχίσουν να μιλάνε, αφενός δε βγάζουν νόημα και σε κοιμίζουν, αφ'ετέρου θες να τους σπάσεις τα μούτρα επειδή προσωποποιούν όλα όσα μισείς πλέον στο θέμα "τέχνης". Ταυτόχρονα, απ τα πρώτα χρόνια κιόλα, μαθαίνεις ότι είσαι ένας μαλάκας. Όχι, αλήθεια είσαι, δε το λέω πικρόχολα- είναι καλό μάθημα. Τίποτα δε ξέρεις για τη "τέχνη". Τίποτα δεν έχεις ιδιαίτερο να επιδείξεις σαν "ιδιαίτερο ταλέντο", όπως νόμιζες κούτσικος σαν ήσουνα. Τίποτα δεν υπάρχει πλην του ιδρώτα και της προσπάθειας και της μαλακισμένης/πέτρινης γκλάβας. Υπάρχει μεγάλη περίπτωση να καταλήξεις καθηγητάκος μέχρι να πεθάνεις και να μη σε μάθει ποτέ κανένας, παρά να γίνεις "μεγάλος και τρανός" όπως πίστευες μικρός. Δέξου το μαλάκα και να λες κι ευχαριστώ. Θα δεις πούστηδες γύρω σου χωρίς ίχνος πρωτοτυπίας/προσπάθειας/εξυπνάδας να τα κονομάνε μέσω της "τέχνης" και συ θα παίρνεις αρχίδια στο στόμα, όσο και να το παλαίψεις.

Ε τότε λες ότι η τέχνη είναι η πουτάνα σου, η γαμιόλα γυναίκα σου, και την αγνοείς όσο μπορείς, ψάχνοντάς ό,τι θες μόνος σου και για τη πάρτη σου, και αυτή, όσο την αγνοείς, τόσο θα θέλει να σου γλείψει το πούτσο περισσότερο. Φτύσιμο. Κει, χάμου μωρή. Στα πλακάκια με κώλο τουρλωμένο όποτε γουστάρω.

Βέβαια για να μη παρεξηγηθόμεν, αυτά τα κατανοείς από μικρός, δε περιμένεις να κλείσεις πόσα χρόνια στη σχολή για να τα δεχτείς. Ειδάλλως, συγγνώμη κιόλας, αλλά είσαι μαλάκας.

Δηλαδή, μπορεί να έχεις όσο ποιητική ματιά θες πάνω στη τέχνη. Να τη λες ερωμένη σου, στο φεγγάρι πάνω, να τη λες "δύναμη και ενέργεια συμπαντική", να τη λες "μυστικιστικό ταπεραμέντο ενός γερο-γόη" ή "σαμπάνια και δαντέλα" κι εγώ δε ξέρω τι. Δικαίωμά σου μαλάκα μου, αλλά καλωσόρισες και στην πραγματικότητα: αν μείνεις δω χάμου στο Ελλάντα-Κουράντα, θα σε γαμήσουν νταβατζήδες με γκαλερί, θα σε πετάξουν αμέσως μετά και θα πεις κι "ευχαριστώ που μου σκίσατε τη κωλοτρυπίδα, τζέντλεμεν!". Ή θα γίνεις καθηγητάκος. Ή, αν τα άστρα ευθυγραμίζονται με τη κούτρα σου την ξερή και τον ιδρώτα σου, θα κάνεις κάποια επιτυχία. Δέξου το.

Το μόνο που χω δεχτεί σχεδόν σα κανόνα, είναι το ψώνιο. Ω ναι. Θες να κάνεις κάτι. Και αν το θες πολύ, και είσαι σωστός και όχι οπισθόβουλος, θα το προσπαθήσεις μέχρι δακρύων. Διότι θες να δειχτείς. Θες να είσαι ο ΜΑΝ. Θες να γαμήσεις κώλους και να σου γλύφουν ταυτόχρονα τη ψωλή. Να ελέγχεις δεδομένα όσο μπορείς. Και ταυτόχρονα να "κρατήσεις και το χαμηλό προφίλ, να είσαι ταπεινός, βουκολικός"- άρα το κοινό θα σε εκτιμήσει ακόμα πιο πολύ. Είσαι υπέροχος. Αλλά όχι επειδή γύρισες μια ταινία με ανουσιότητες με σκηνές με σκύλους να ξύνουν τ'αρχίδια τους επι μισή ώρα, ή επειδή έφτιαξες ένα κωλοπαιδαρισμό τσαπατσούλικο χύνοντας μπογιές σκόρπια στο καμβά, ή επειδή έγραψες μια αράδα για το πόσο ποιητικές είναι οι εποχές στη ζωή σου (ουάο), να μας κάνεις τα ούμπαλα καρούμπαλα. Τουλάχιστον όχι ακόμα.

Για να μη μπερδευόμαστε.


Αυτό είναι τέχνη.


Και αυτό είναι τέχνη (δεν ομιλώ για τη φωτό, αλλά για το τι απεικονίζει)


Και αυτό είναι τέχνη,χμφ.


Γι'αυτό πλέον, να με αφήσουν ήσυχοι ο Μαρκούζε και η κομπανία του. Στα διάλα. Να χω ένα από τα τρία παραπάνω (συν αρκετών, αρκετών άλλων που δε χώρεσαν εδώ ) μπορώ; Και σου κάνω κι εγώ όση τέχνη θες.